می دانید رادیوتراپی سینه چیست؟ بهترین زمان انجام پرتودرمانی سینه چه موقعی است؟ آیا پرتودرمانی سینه عوارض دارد؟ یکی از روش های بسیار مهم درمان سرطان سینه رادیوتراپی یا پرتودرمانی خارجی است که ممکن است پزشک جهت درمان سرطان این روش را پیشنهاد کند. حدود 60 درصد از بیماران سرطانی در طول درمان خود به رادیوتراپی نیاز دارند. طی پروسه رادیوتراپی بیمار بر تخت درمان میخوابد و از دستگاهی خارج از بدن او اشعه پر انرژی تابیده می شود و به وسیله این پرتوها سلول های سرطانی را از بین می رود یا رشد آنها را کاهش پیدا می کند. در این مقاله قصد داریم به صورت دقیق تر به نقش رادیوتراپی سینه در درمان سرطان اشاره کنیم.
نقش پرتودرمانی در درمان سرطان پیشرفته
پرتودرمانی در درمان سرطان سینه پیشرفته، به‌ویژه در موارد سرطان التهابی و سرطان‌هایی که با جراحی قابل برداشتن نیستند، نقش حیاتی ایفا می‌کند.
- در سرطان سینه التهابی: پرتودرمانی بعد از شیمی‌درمانی و ماستکتومی به‌عنوان بخشی از درمان ترکیبی به کار می‌رود. هدف آن کاهش احتمال بازگشت سرطان و تخریب سلول‌های سرطانی باقی‌مانده است.
- در سرطان‌هایی که غیرقابل جراحی هستند: پرتودرمانی به کنترل رشد سرطان کمک کرده و می‌تواند علائم بیماری را کاهش دهد.
این روش به‌ویژه در مراحل پیشرفته، یک ابزار مهم برای بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر بیمار است.
کاربرد پرتودرمانی در درمان سرطان
یک منبع در اینباره این چنین می‌نویسد:
Radiation therapy may be used to treat breast cancer at almost every stage. Radiation therapy is an effective way to reduce your risk of breast cancer recurring after surgery. In addition, it is commonly used to ease the symptoms caused by cancer that has spread to other parts of the body (metastatic breast cancer).
پرتودرمانی ممکن است برای درمان سرطان سینه تقریبا در هر مرحله استفاده شود. پرتودرمانی روشی موثر برای کاهش خطر عود سرطان سینه پس از جراحی است. علاوه بر این، معمولاً برای کاهش علائم ناشی از سرطانی که به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است (سرطان متاستاتیک سینه) استفاده می‌شود.
انواع رادیوتراپی سرطان سینه
رادیوتراپی ممکن است در هر مرحله از سرطان سینه انجام شود. همچنین رادیوتراپی ممکن است قبل یا بعد از جراحی و تعداد محدودی حین جراحی برای بیماران مبتلا به سرطان سینه انجام می شود.
پرتو درمانی داخلی
در این روش یک منبع تشعشع که در یک پوشش نگهدارنده در نزدیکی محل تومور قرار داده می شود. هرچه محدوده تومور در پستان به خوبی مشخص شود نتیجه دریافتی از رادیوتراپی دقیق تر خواهد بود.
پرتودرمانی حین جراحی
از این روش برای درمان تومورهای متمرکزی که نمی توان آنها را به طور کامل خارج کرد و احتمال عود مجدد آنها وجود دارد مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش بعد از آنها بخش اعظم بافت سرطانی خارج شد دوز بسیار بالایی از اشعه به طور مستقیم به تومور تابیده می شود.
پرتودرمانی خارجی
پرتودرمانی خارجی معمولا توسط دستگاه هایی که منبع ارسال اشعه از خارج به بدن هستند که شامل دستگاه های شبیه به سی تی اسکن که در تصویربرداری استفاده می شود، انجام می شود. بدین صورت که بیمار به محل درمان مراجعه کرده و بر روی تخت قرار می گیرد و توسط دستگاه اشعه به ناحیه مورد نظر تابیده می شود. جهت درمان از اشعه های ایکس، گاما، الکترون، پروتون و سایر اشعه ها جهت درمان استفاده می شود. این روش پرتو درمانی یکی از رایج ترین نوع پرتودرمانی سرطان پستان می باشد.
پرتودرمانی سینه چگونه انجام می شود؟
رادیوتراپی با حمله به DNA های آسیب دیده و سلول های سرطانی آنها را از بین می برد. زمانی که سلول های سرطانی تقسیم نشوند و بمیرند تومور شروع به کوچک شدن می کند. معمولا قبل از رادیوتراپی یک سی تی اسکن انجام می شود تا پزشک یک تصویر دقیق و سه بعدی از تومور و لبه های آن و بافت های سالم بدست آورد.
شکل، سایز، نوع و مکان تومور به جراح سینه کمک می کند تشخیص بدهد چه مقداری اشعه وارد کند تا بافت های سالم آسیب نبینند و فقط سلول های تومور از بین بروند.
در حین این پروسه یک دستگاه با اشعه ایکس به تومور تابیده می شود. کامپیوتر داخل این دستگاه با وسیله ای به نام کلیماتور، مقدار جهت و شکل اشعه تنظیم را تنظیم می کند تا اشعه بیشتری به تومور برسد درحالی که اشعه کمتری به بافت سالم اطراف تابیده شود.
طی رادیوتراپی بیمار بر روی تخت دستگاه میخوابد و با استفاده از ابزار دقیق موقعیت دهی و سیستم لیزرهای سه بعدی در وضعیت معین از پیش تعیین شده تابیده می شود و سپس مارکرها و نشانگرهای خاصی در چند نقطه بر روی پوست بیمار در محدوده مورد اسکن چسبانده می شود که این نشانگرها در تصاویر سی تی اسکن قابل رویت هستند و از آنها برای موقعیت دهی دقیق بیمار در هر جلسه درمان منطبق بر موقعیت او در روز تصویربرداری استفاده می شود.
سپس این تصویر توسط شبکه داخلی به سیستم های طراحی درمان در بخش فیزیک پزشکی منتقل می شود و در آنجا پزشک مربوطه بر از ارزیابی موقعیت بافت ها در سایر داده های تصویری بیمار مانند ام آر آی یا پت اسکن موقعیت دقیق بافت های سالم و بافت هدف بیمار را ترسیم می کند در این مرحله درمان بهینه بیمار توسط متخصصین فیزیک پزشکی طراحی می شود و برای این طراحی از نرم افزارهای دقیق و الگوریتم های محاسباتی پیشرفته استفاده می شود تا طرح درمانی ریخته شود که در آن بیشترین میزان اشعه ممکن برابر با درخواست پزشک به بافت ناسالم و کمترین میزان اشعه و کمتر از آستانه تحمل بافت های سالم به آنها تحویل شود.
عوارض رادیوتراپی پستان برای کنترل سرطان
عوارض ناشی از رادیوتراپی پستان بسته به شرایط و وضعیت بیمار، مرحله بیماری، و نوع درمانی که برای بیمار در نظر گرفته شده می تواند متفاوت باشد اما این عوارض معمولا خفیف و فقط در ناحیه مربوطه ایجاد می شود که شامل موارد ذیل می باشد:
- تحریکات موضعی پوست شامل ( پوسته پوسته شدن، قرمزی، خارش و…)
- التهاب و تورم در نزدیک محل تومور
- خستگی خفیف تا متوسط بدن
- سوختگی که در برخی بیماران ممکن است کمی شدیدتر بروز کند و تاول ایجاد شود.
- همچنین تغییر رنگ درد و سفتی ناحیه پستان ممکن است کمی آزار دهنده باشد ولی جای نگرانی نیست این تغییر حالت ها طبیعی هستند.
پرتودرمانی بعد از انواع جراحی های سرطان سینه
پرتودرمانی یک روش درمانی مهم در مدیریت سرطان سینه است که معمولاً پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده و کاهش خطر بازگشت بیماری به کار می‌رود. این روش نه تنها می‌تواند خطر عود را کاهش دهد، بلکه در موارد پیشرفته‌تر سرطان به تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند. نقش پرتودرمانی بسته به نوع جراحی انجام‌شده متفاوت است.
پرتودرمانی پس از لامپکتومی
پس از این جراحی، پزشکان اغلب پرتودرمانی را توصیه می‌کنند تا سلول‌های سرطانی باقی‌مانده از بین بروند و خطر بازگشت سرطان در همان پستان کاهش یابد. یکی از رایج‌ترین روش‌های پرتودرمانی پس از لامپکتومی، پرتوردرمانی پستان است. این روش با استفاده از پرتودرمانی خارجی انجام می‌شود و کل پستان را پوشش می‌دهد. در برخی موارد، به‌ویژه در سرطان‌های مراحل اولیه، از پرتودرمانی بخشی از پستان استفاده می‌شود که پرتوها به طور متمرکز به ناحیه اطراف توده برداشته‌شده هدایت می‌شوند. این روش می‌تواند زمان درمان را کوتاه‌تر کند و اثرات جانبی را کاهش دهد.
لامپکتومی همراه با پرتودرمانی به‌عنوان درمان حفظ پستان شناخته می‌شود و اثربخشی آن برابر با ماستکتومی (برداشتن کل پستان) است. در موارد خاص که خطر بازگشت سرطان بسیار کم است، ممکن است از پرتودرمانی پس از لامپکتومی صرف‌نظر شود.
پرتودرمانی پس از ماستکتومی
در برخی موارد، حتی پس از این جراحی وسیع، خطر بازگشت سرطان وجود دارد. پرتودرمانی پس از ماستکتومی می‌تواند این خطر را کاهش دهد و به از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده در دیواره قفسه سینه یا غدد لنفاوی کمک کند. تصمیم به انجام پرتودرمانی پس از ماستکتومی به عوامل مختلفی بستگی دارد. اگر سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی زیر بغل یافت شوند، نشان‌دهنده گسترش سرطان به خارج از پستان است و پرتودرمانی توصیه می‌شود. همچنین، اندازه بزرگ تومور (بیش از 5 سانتی‌متر) یا وجود حاشیه‌های بافتی مثبت (نشانه باقی‌ماندن سلول‌های سرطانی در حاشیه بافت برداشته‌شده) از دیگر عواملی هستند که نیاز به پرتودرمانی را مطرح می‌کنند.
آیا رادیوتراپی سرطان سینه درد دارد؟
روش پرتو درمانی از آنچه که بیماران از آن انتظار دارند راحت تر است و ترس های پیش از آن بسیار بی مورد می باشد. بیمار حین رادیوتراپی هیچ درد و ناراحتی ندارند از ورود این اشعه پر انرژی بر بدن خود را حس نمی کنند.
سخن آخر
پرتو درمانی یکی از روش های بسیار رایج در درمان انواع سرطان ها به خصوص سرطان سینه می باشد که امروزه در کشور ما و در سطح جهان با هدف کلی نابودی سلول های سرطانی و تومورها مورد استفاده قرار می گیرد. اما هدف بسیار مهمی که در انجام روش رادیوتراپی سعی به انجام آن می باشد این است که تا حد ممکن با استفاده از به روزترین و پیشرفته ترین ابزار و تجهیزات، اشعه به صورت مستقیم به بافت ناسالم بیمار تابیده شود و آن را از بین ببرد در عین حال بافت های سالم از خطر اشعه تا حد ممکن مصون بمانند.
